Dziewczynka w czerwonej sukience

Nie jest to recenzja książki ale raczej jej opis i czysta zachęta do sięgnięcia po nią i swego rodzaju autopromocja. Mam nadzieję, że dzięki temu wpisowi uda mi się nakłonić kilka osób, zwłaszcza, miłośników sztuki, miłośników historii i zwolenników biografii do lektury książki mojego autorstwa „Dziewczynka z obrazu. Historia życia Józi Oderfeldówny”.

Niewiele jest osób, które nie kojarzą ,,Dziewczynki w czerwonej sukience” z obrazu Józefa Pankiewicza. Równie niewiele jest takich, które wiedzą, kim była i jak żyła Józia Oderfeldówna. Poza rodziną, osobami, które ją znały, a których jest z roku na rok coraz mniej, próżno szukać tych, którzy mogliby powiedzieć cokolwiek o jej życiu. I właśnie to stało się inspiracją do napisania książki, która jest próbą nakreślenia biografii tajemniczej modelki z obrazu Pankiewicza, przedstawicielki majętnej, warszawskiej rodziny inteligenckiej Oderfeldów W oparciu o bogatą bazę źródłową, archiwa rodzinne, wspomnienia została w niej nakreślona historia życia Józefy Oderfeldównej (Olszewiczowej), modelki jednego z najpiękniejszych obrazów polskiego symbolizmu (ze zbiorów Muzeum Narodowego w Kielcach), pędzla  Józefa Pankiewicza „Portret dziewczynki w czerwonej sukience” (1897). Na tle życia modelki obrazu, przedstawione zostało środowisko rodzinne i społeczne w jakim żyła, kręgi towarzyskie, relacje z ludźmi. Przybliżone zostało także wiele znanych postaci związanych z literaturą, sztuką czy polityką i życiem społecznym przedwojennej Polski, jakie pojawiały się w życiu bohaterki. Książka oprócz niezwykle ciekawej i barwnej przedwojennej przeszłości Józefy, dotyka także trudnych losów wielu przedstawicieli polskiej inteligencji i ich rodzin, których wojna zmusiła do emigracji do Lwowa oraz nieustannej walki o przetrwanie w obliczu dwóch okupacji sowieckiej, niemieckiej, po wojnie zaś w warunkach reżimu stalinowskiego. Na przykładzie postaci Józefy, jej męża, środowiska w którym żyli, przybliżone zostały ich losy przepełnione wieloma próbami przetrwania, ułożenia życia osobistego i przystosowania się do zmiennych warunków. Tym samym udało się pokazać proces degradacji społecznej i materialnej przedwojennej inteligencji. W tle opisywanych wydarzeń, w chronologiczny sposób, przedstawione zostały losy „Portretu dziewczynki w czerwonej sukience” od momentu jego powstania w 1897 roku, po umieszczenie go w galerii malarstwa Muzeum Narodowego w Kielcach w roku 1965. Wszystkie te zagadnienia zostały ujęte w pierwszych czterech rozdziałach książki. Piąty, ostatni rozdział poświęcony jest historii już samego obrazu po 1965 roku z pełną jego bibliografią, kompletnym wykazem wystaw, w których obraz ów brał udział, jak również opisem wszystkich zabiegów konserwatorskich, którym został poddany.
Podjęte w książce ustalenia oparte zostały o szeroką bazę źródłową z prywatnych zbiorów potomków Józefy Olszewiczowej, a także archiwów w Częstochowie, Katowicach, Krakowie, Warszawie, Lwowie czy Paryżu. Całość uzupełnia bogaty materiał ikonograficzny (w dużej mierze dotąd niepublikowany) pochodzący ze zbiorów prywatnych potomków bohaterki, który w wielu przypadkach stał się pomocnym źródłem w wyjaśnieniu zmian, jakie zachodziły w mentalności społeczeństwa pierwszej połowy XX wieku.

Robert Kotowski,  Dziewczynka z obrazu. Historia życia Józi Oderfeldówny, Wyd. Muzeum Narodowe w Kielcach, 2014.